Het lang verwachte Deliveroo-arrest

We zien ze allemaal wel eens: fietsers met een enorme tas op hun rug, de maaltijdbezorgers van Deliveroo. Sinds 2015 voert Deliveroo haar activiteiten uit in Nederland. Deze activiteiten bestaan uit een online maaltijdbestelsysteem, een online betaalsysteem en een bezorgdienst aan de restaurants. Van 2015 tot en met begin 2018 waren de maaltijdbezorgers bij Deliveroo in dienst op basis van een arbeidsovereenkomst. Tot dan toe was er nog niets aan de hand. In februari 2018 besloot Deliveroo om de arbeidsovereenkomst met de maaltijdbezorgers niet meer te verlengen. In plaats van een arbeidsovereenkomst werkten de maaltijdbezorgers sindsdien als ZZP’er, op basis van een opdrachtovereenkomst, met de volgende voorwaarden:

• De bezorger dient zich als ondernemer in te schrijven in het handelsregister;
• De bezorger dient over een BTW nummer te beschikken;
• Betaling vindt plaats per afgeleverde bezorging;
• De hoogte van de betaling verschilt en is op basis van facturering;
• De overeenkomst kan door de bezorger direct worden opgezegd zonder opzegtermijn;
• De overeenkomst kan door Deliveroo worden opgezegd waarbij er een opzegtermijn van één week geldt.

Bij de toedeling van de bezorging van maaltijden maakt Deliveroo gebruik van een algoritme, genaamd ‘Frank’. De maaltijdbezorgers kunnen inloggen op het systeem Frank en aangeven wanneer zij beschikbaar zijn. Een aangeboden bestelling door Deliveroo mag door de maaltijdbezorgers te allen tijde worden afgewezen en de maaltijdbezorgers kunnen zich laten vervangen om de bestelling door een ander te laten verrichten.

In tamelijk brede kring werd met argusogen naar deze constructie gekeken: zijn deze – vaak erg jonge - maaltijdbezorgers inderdaad zelfstandig ondernemers? Wordt hen elementaire bescherming op bijvoorbeeld doorbetaling gedurende 104 weken bij ziekte onthouden, zoals bij werknemers wettelijk vereist is?

FNV start daarom namens de maaltijdbezorgers een procedure bij de rechtbank Amsterdam, waarbij zij een verklaring voor recht vordert dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst tussen de maaltijdbezorgers en Deliveroo. FNV is van mening dat de maaltijdbezorgers recht hebben op een arbeidsovereenkomst.

Voorafgaand aan de beoordeling van de rechtbank en het hof zal ik kort stilstaan bij de vereisten van een arbeidsovereenkomst. Of er voldaan is aan de vereisten voor een arbeidsovereenkomst, dient te worden getoetst aan artikel 610 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek. Uit dit artikel volgt dat, om te kunnen spreken van een arbeidsovereenkomst, moet zijn voldaan aan de volgende vereisten:

• Er dient sprake te zijn van het verrichten van arbeid;
• Waarbij de werknemer in dienst is van de werkgever (gezagsverhouding);
• Gedurende zekere tijd;
• Tegen betaling van loon;
• Waarbij overige omstandigheden kunnen meespelen.

De kantonrechter van de rechtbank Amsterdam (hierna: de rechtbank) wijst op 15 januari 2019 vonnis, waarin zij FNV in het gelijk stelt en tot het oordeel komt dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Deliveroo gaat tegen het vonnis van de rechtbank in beroep bij het hof Amsterdam (hierna: het hof). Het hof toetst aan bovengenoemde vereisten en bevestigt het vonnis van de rechtbank. Het hof stelt dat het ook bij een arbeidsovereenkomst voor de factor arbeid mogelijk is dat de maaltijdbezorgers de vrijheid hebben een bezorging al dan niet af te wijzen en de vrijheid hebben om zich te laten vervangen. De maaltijdbezorgers worden iedere twee weken automatisch door Deliveroo betaald voor de verrichte werkzaamheden, waarmee volgens het hof ook voldaan is aan de factor loon. Ook aan de factor in dienst zijn van is volgens het hof voldaan. Deliveroo bepaalt in grote mate de wijze van bezorging, zoals de wijze waarop de maaltijden moeten worden bezorgd en de wijze waarop de bezorging dient te worden betaald. Daarnaast heeft Deliveroo, middels de GPS-gegevens van de maaltijdbezorgers, een vergaande controlemogelijkheid. Deze controlemogelijkheid is volgens het hof eveneens als een vorm van gezag aan te merken. Volgens het hof is er ook sprake van arbeid gedurende zekere tijd. Er is niet gebleken dat de maaltijdbezorgers, die arbeid verrichten voor Deliveroo, deze arbeid niet verrichten in een verwaarloosbare omvang. Dit betekent volgens het hof dat er minimaal vijf uur per week arbeid wordt verricht, waarmee aansluiting is gezocht bij de eis die wordt gesteld in de sociale zekerheidswetgeving. Anders dan de rechtbank, acht het hof nog een aantal overige omstandigheden van belang voor de beoordeling of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Zo heeft Deliveroo een ongevallenverzekering afgesloten voor de maaltijdbezorgers, worden de maaltijdbezorgers gedurende ziekte gedeeltelijk doorbetaald, biedt Deliveroo de maaltijdbezorgers een gratis aansprakelijkheidsverzekering aan en hebben de maaltijdbezorgers geen keuze in de soort overeenkomst op basis waarvan zij hun werkzaamheden uitvoeren (arbeidsovereenkomst of overeenkomst van opdracht). Volgens het hof duiden ook deze overige omstandigheden op een arbeidsovereenkomst en niet op een overeenkomst van opdracht. Het hof concludeert, evenals de rechtbank, dat de maaltijdbezorgers gelet op al deze factoren bij Deliveroo in dienst zijn op basis van een arbeidsovereenkomst.

Deliveroo is tegen de uitspraak van het hof in cassatie gegaan. Alvorens de Hoge Raad zich uitlaat over de kwestie, heeft advocaat-generaal (hierna: A-G) De Bock in haar conclusie de Hoge Raad geadviseerd. De Bock adviseerde de Hoge Raad (reeds in juni 2022) om zich aan te sluiten bij de uitspraak van het hof. In haar conclusie adviseert zij de Hoge Raad om het gezagscriterium te verduidelijken en aan te passen aan de eisen van de tijd. Volgens De Bock zou het startpunt moeten zijn dat het gaat om de organisatorische inbedding van het werk. Hiermee doelt zij op de vraag of het werk is ingebed in de organisatie van de werkverschaffer, waarbij het erom gaat of het werk een wezenlijk onderdeel is van de bedrijfsvoering (oftewel de kernactiviteit). De Bock noemt in dit kader de gezichtspunten: is er sprake van het verrichten van kernactiviteiten, hebben de werkzaamheden een structureel karakter en wat is het organisatorisch kader waarbinnen de werkzaamheden werden verricht. Volgens De Bock kwalificeert de rechtsverhouding tussen Deliveroo en de maaltijdbezorgers als een arbeidsovereenkomst. De conclusie van De Bock is een advies aan de Hoge Raad en hoeft daarom niet door de Hoge Raad te worden opgevolgd.

Een oordeel van de Hoge Raad is van groot belang voor de vraag of ZZP’ers onder bepaalde omstandigheden in dienst zijn op basis van een arbeidsovereenkomst in plaats van een overeenkomst van opdracht. Oordeelt de Hoge Raad dat de maaltijdbezorgers van Deliveroo inderdaad in dienst zijn bij Deliveroo op basis van een arbeidsovereenkomst dan kan dit voor u als werkgever en als werknemer gevolgen hebben. Denk hierbij aan de rechten die gelden bij een arbeidsovereenkomst zoals een van toepassing zijnde cao en de daaruit voortvloeiende verplichtingen, loondoorbetaling bij ziekte en vakantie, betaling van premies, ontslagbescherming en loonheffing.

Bent u werkgever en heeft u ZZP’ers in dienst, ook dan is dit arrest voor u van belang. Wie weet is het bij u, op basis van een overeenkomst van opdracht, in dienst zijnde personeel binnenkort wel in dienst op basis van een arbeidsovereenkomst. Bent u werknemer en in dienst op basis van een overeenkomst van opdracht? Dan is het voor u goed om in de gaten te houden wat de uitkomst van het arrest van de Hoge Raad is. Wellicht dient uw overeenkomst vervolgens gekwalificeerd te worden als een arbeidsovereenkomst in plaats van een overeenkomst van opdracht.

In deel twee zal ik ingaan op de beoordeling van de Hoge Raad in het Deliveroo-arrest en wat het gevolg is van het arrest voor de praktijk. Sluit de Hoge Raad zich aan bij de uitspraak van het hof? Gaat de Hoge Raad het gezagscriterium verduidelijken? Deze blog en een antwoord op deze vragen kunt u verwachten na het arrest dat (hopelijk) op vrijdag 24 maart 2023 zal worden gewezen.

Wordt vervolgd…