De zorgplicht bij bedrijfsongevallen: hoe ver reikt deze nou eigenlijk?

In de zaak bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 15 maart 2022 werd de werkgever aansprakelijk geacht voor de letselschade die de werknemer opliep, nadat hij bij het dichten van een plafond door een gipsen plaat is gezakt en drie meter naar beneden viel. De werknemer was niet aangelijnd en droeg geen veiligheidsharnas. De werkgever stelde zich in deze kwestie op het standpunt dat zij de werknemer vooraf heeft gewaarschuwd om het gipsen plafond niet te betreden en dat zij daarmee op zichzelf gezien al aan haar zorgplicht heeft voldaan. Volgens werknemer is echter op een later moment door werkgever gezegd dat de gipsen vloer beloopbaar was. De werkgever kon vervolgens niet bewijzen dat een duidelijke, eenduidige instructie is gegeven dat het gipsen plafond niet betreden mocht worden. Ook kon de werkgever onvoldoende onderbouwen dat een instructie is gegeven om het plafond van onderaf te dichten.

Daarnaast stelde werkgever dat zij de instructie heeft gegeven om ter plaatse van het gipsen plafond van bovenaf te werken, waarbij in een toolboxmeeting – dit is een periodieke bijeenkomst waarin de algemene veiligheid op de werkvloer centraal staat – besproken is dat bij werkzaamheden op hoogtes een harnas en veiligheidslijn gebruikt dienen te worden. Het gerechtshof verwerpt dit verweer en oordeelt dat een algemene instructie tijdens een toolboxmeeting onvoldoende is om aan de zorgplicht te voldoen.

Het hof overweegt vervolgens – in lijn met vaste rechtspraak - dat het antwoord op de vraag welke instructies of maatregelen van de werkgever verwacht kunnen worden, afhankelijk is van de omstandigheden van het geval, waaronder de aard van de werkzaamheden, de kans dat zich een ongeval zal voordoen, de ernst die de gevolgen van een bedrijfsongeval kunnen hebben en de mate van de bezwaarlijkheid van de te nemen veiligheidsmaatregelen. Afhankelijk van de omstandigheden is de werkgever niet alleen verplicht om op de gevaren afgestemde instructies te geven, maar dient zij ook toe te zien op de naleving van de veiligheidsinstructies door werknemers. Immers is het voorzienbaar dat werknemers wel eens nalaten de geraden voorzichtigheid in acht te nemen.

In het onderhavige geval ging het om een serieus risico op een val van een hoogte van drie meter, met een grote kans op ernstig letsel tot gevolg. Omdat deze gevaren voor werkgever kenbaar waren en zij erop bedacht had moeten zijn dat de werknemer niet vanuit zichzelf een veiligheidsharnas met aanlijning zou aantrekken, had zij een specifieke mondelinge instructie moeten geven om dat te doen. Dit geldt des te meer nu een dergelijke instructie geen bezwaarlijke maatregel is voor de werkgever en de valharnas met aanlijning in dit specifieke geval niet volgens de gebruikelijke wijze vast te maken was. Door slechts algemene instructies over veilig werken op hoogte in een toolboxmeeting te geven, heeft werkgever niet de aanwijzingen verstrekt als redelijkerwijs nodig waren om te voorkomen dat werknemer in de uitoefening van zijn werknemer schade leed. Derhalve is de zorgplicht van de werkgever geschonden en is zij aansprakelijk voor de schade ten gevolge van het bedrijfsongeval.

Dit arrest onderstreept wederom het belang van de werkgever om duidelijke, op de werkomstandigheden gerichte instructies aan de werknemer te geven en de nodige maatregelen te treffen om bedrijfsongevallen te voorkomen. Algemene instructies en maatregelen zijn in de regel onvoldoende; ook dient de werkgever toe te zien op de naleving van de instructies en maatregelen door de werknemer. Slechts wanneer de werkgever kan aantonen dat zij de redelijkerwijs benodigde veiligheidsinstructies heeft gegeven én in het toezicht daarop heeft voorzien, zal zij aan aansprakelijkheid ontkomen. Het verdient daarom aanbeveling om duidelijke, eenduidige veiligheidsvoorschriften, protocollen en een Risico inventarisatie- en evaluatie (RI&E) binnen de organisatie te hanteren, die van tijd tot tijd herzien zullen moeten worden. Het is bovendien raadzaam om met werknemers in gesprek te blijven over de veiligheid binnen het bedrijf; een gewaarschuwd mens telt immers voor twee.